Elke mede-erfgenaam kan te allen tijde de afwikkeling van de nalatenschap vorderen. Het is niet ongebruikelijk dat er geschillen ontstaan tussen de mede-erfgenamen, met als gevolg dat het familievermogen zinloos wordt verbroken.
De wet voorziet in een verdeling erfenis volgens het erfrecht. Een splitsing in de natuur – ook wel reële splitsing genoemd – vereist echter deelbare boedelobjecten. Dit is bijvoorbeeld het geval bij geld en aandelen. Roerende en onroerende zaken zijn daarentegen meestal niet deelbaar van aard. Ook al is er een deelbaar aantal vergelijkbare dingen, deze dingen zijn meestal niet helemaal hetzelfde en dus niet echt deelbaar. Dus zelfs de helft van een twee-onder-een-kap is niet precies hetzelfde als de andere helft van de twee-onder-een-kap en dus niet deelbaar van aard. Er is dan een ander soort splitsing nodig, bijvoorbeeld door deze aan een derde te verkopen om deelbaar geld te krijgen. Indien de mede-erfgenamen geen minnelijke overeenstemming bereiken over de wijze van afwikkeling, worden de boedelobjecten openbaar geveild.
Verdelen
Een mede-erfgenaam kan alleen splitsing eisen als er een zogenaamde rijpheid voor splitsing is. Deze wordt gegeven wanneer het mogelijk is om de gehele nalatenschap te delen. Van een erfgenaam kan niet worden verlangd dat hij slechts een deel van de nalatenschap verdeelt of zelfs maar afzonderlijke delen van de nalatenschap onder de mede-erfgenamen verdeelt. Een dergelijke boedelverdeling is alleen mogelijk als alle mede-erfgenamen daarmee instemmen.
Het staat de mede-erfgenamen vrij om te beslissen hoe zij het geschil uitvoeren en dit vastleggen in een geschillenregeling. In zo’n contract kunnen de erfgenamen onderling het tijdstip van de verdeling, de omvang van de verdeling en de wijze van verdeling regelen. Als alle mede-erfgenamen akkoord gaan, bestaat de mogelijkheid dat bijvoorbeeld een of meer erfgenamen de gemeenschap van erfgenamen verlaten in ruil voor een ontslagvergoeding. De erfgenamen kunnen ook afspreken dat een persoon uit hun kring bepaalde boedelgoederen overneemt tegen een bepaalde waarde en verrekent met hun deel van de erfenis.
Alleen als de erfgenamen het niet unaniem eens zijn over de wijze van verdeling, gelden de instructies van de erflater en de wettelijke regels van verdeling.
Vereisten voor delen
De erflater kan de verdeling regelen in zijn testament. Met dergelijke splitsingsbesluiten kan hij – na eerst de erfgenamen en hun erfenisaandelen te hebben bepaald – de boedelobjecten verdelen. Een dergelijke verdeling van de boedelvoorwerpen betekent niet dat de individuele erfgenaam automatisch de enige eigenaar wordt van de respectievelijke voorwerpen. De goederen die in eerste instantie aan een persoon worden toegekend, blijven het mede-eigendom van alle mede-erfgenamen. De verdelingsvolgorde van de erflater is alleen in acht te nemen wanneer de nalatenschap wordt verdeeld tussen de mede-erfgenamen of de executeur.
Wettelijke bepalingen
Indien de erfgenamen het onderling niet eens worden over de wijze van verdeling, dient deze uitsluitend te geschieden in overeenstemming met de volgende wettelijke vereisten:
- Alvorens de gemeenschap van erfgenamen te ontbinden, moeten alle verplichtingen van de nalatenschap worden afgewikkeld, inclusief de schulden van de overledene, begrafeniskosten, verplichte deelvorderingen en andere vorderingen op de nalatenschap. De overeenkomstige middelen moeten worden gereserveerd voor schulden die nog niet opeisbaar zijn.
- Vervolgens moeten de legaten van de erflater worden vervuld.
- Pas als alle verplichtingen en alle legaten zijn voldaan, kan de boedel worden verdeeld. Allereerst dienen de verdelingsregelingen van de erflater in acht te worden genomen.
- Ga als volgt te werk met de andere voorwerpen die niet door middel van een verdelingsopdracht zijn toegewezen: Voorwerpen die in vergelijkbare delen kunnen worden verdeeld, zoals geld en effecten, kunnen worden verdeeld onder de mede-erfgenamen volgens hun erfdeel. Zaken die niet in gelijke delen kunnen worden verdeeld, worden door verkoop of veiling in geld omgezet, tenzij de erfgenamen anders overeenkomen. In dit verband moet worden opgemerkt dat geen enkele erfgenaam de overdracht van een ondeelbaar boedel aan zichzelf kan eisen. Als gevolg hiervan wordt een ondeelbaar ding omgezet in deelbaar geld. Om de aandeelwaarde van de individuele mede-erfgenamen in de voor de verdeling beschikbare nalatenschap te bepalen, moeten mogelijk eerdere ontvangsten en zorgdiensten worden afgewogen.